Tahran’ın İsrail’e füze saldırısının arkasında hangi hesaplar yatıyor?

Bu haberin ilk yayınlandığı dil İngilizcedir.

Tahran, İsrail’e karşı büyük bir füze saldırısı düzenleyerek bölgedeki çatışmaya katılma yönünde şok edici bir karar almış olsa da, ilk göstergeler bu saldırının Nisan ayındaki saldırıdan çok daha cesur olduğunu gösteriyor.

Yüzlerce İran füzesinin İsrail üzerinde uçtuğunu görmek ve büyük İsrail şehirlerinde sürekli çalan siren sesleri, bu saldırıyı önceki misillemelerden çok daha ciddi hale getirdi.

Tahran, saldırının kendi topraklarına ve vatandaşlarına yönelik tekrarlanan saldırılara yanıt olarak bir “meşru müdafaa” eylemi olduğunu iddia ediyor.

Yaklaşık iki ay süren “sıkı kısıtlama” sonrasında Hamas siyasi lideri İsmail Haniye, bu kararın Hizbullah lideri Hasan Nasrallah ve Lübnan’daki Devrim Muhafızları’nın (IRGC) kıdemli askeri danışmanı Abbass Nilforoushan’ın ölümlerine misilleme olarak alındığını söyledi. Öyle.

DMO, açıklamasında Gazzeli çocukların ve Lübnan halkının kanının intikamından da söz etti.

İran neden şimdi saldırdı?

Konu son günlerde pek çok tartışmaya yol açarak İran’ın bölgedeki kilit müttefikini terk ettiği yönünde spekülasyonlara yol açtı.

Nitekim yeni cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkian, Haniye’nin Tahran’da öldürülmesinin ardından İsrail’e misilleme yapmadığı için eleştirildi. (İsrail sorumluluğu üstlenmese de Haniye’nin ölümünün arkasında olduğuna inanılıyor.)

Muhafazakârlar, geçtiğimiz Cuma günü Beyrut’ta Nasrallah ve Nilforoushan’ın öldürülmesine atıfta bulunarak, bu eylemsizliğin Netanyahu’yu cesaretlendirdiğini savunuyor.

Hatta bazı eleştirmenler, Netanyahu’nun artık İran içinde potansiyel olarak İranlı liderleri hedef alan başka suikastlar gerçekleştirecek kadar kendinden emin olabileceğini öngörüyor.

Bu nedenle Tahran, kamuoyunun bir kısmını yatıştırmak ve komşu ülkelerde “Direniş Ekseni”ni yeniden canlandırmak için İsrail’e yanıt vermekten başka seçeneği olmadığını hissetti.

Buna rağmen İsrail’in Lübnan’daki askeri operasyonları devam etti ve İsrail ordusu hedeflerine ulaşana kadar devam edeceğini duyurdu.

Hangi füzeler kullanıldı ve sivil uçuşlara ne olacak?

İran, fırlatılan balistik füzelerin yüzde 90’ının hedeflerini vurduğunu iddia ederken, İsrailli yetkililer füzelerin çoğunun İsrail hava savunma sistemleri tarafından engellendiğini söylüyor ancak bazı askeri üslerin vurulmuş olabileceğini inkar etmiyor.

Devrim Muhafızları, yeni Fattah-2 hipersonik füzelerini ilk kez en az üç askeri üssü vurmak için kullandığını açıkladı.

Bu arada İran Sivil Havacılık Örgütü, ülkedeki tüm uçuşların Perşembe günü yerel saatle sabah 5’e kadar durdurulacağını duyurdu.

Sefer iptalleri Tahran’ın İsrail’in hızlı misillemesinden duyduğu endişeyi yansıtıyor olabilir. Duyuru, İran’ın İsrail’e en az 180 füze fırlatması ve füze saldırısı sırasında Ben Gurion Havalimanı’nın kısa süreliğine kapatılması sonrasında geldi.

Saldırının başlangıcında İran’ın hava sahasını tamamen kapatıp kapatmadığı henüz belli değil. Uçaktaki yolcuların pencerelerden füzeleri izlediğini gösteren videolar şüpheleri artırdı ve neredeyse dört yıl önce Devrim Muhafızları tarafından düşürülen Ukrayna uçağının anılarını canlandırdı. Devrim Muhafızları bu olayda sivilleri canlı kalkan olarak kullanmakla suçlanmıştı.

Bir sonraki adım nedir?

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ilk açıklamalarında İran’ın bu saldırıyla büyük bir hata yaptığını ve sonuçlarına katlanacağını açıkça ifade etti. Netanyahu, “Kural şu: Kim bize saldırırsa biz de ona saldırırız” dedi.

İran’ın petrol tesisleri potansiyel bir hedef olmaya devam ediyor ve bazı spekülasyonlar, İsrail’in İran’ın hava savunmasını hedef alan öldürmelere veya saldırılara başvurabileceği yönünde. İsrail’in Nisan ayında İran’daki S-300 hava savunma bataryasına karşı düzenlediği karşı saldırı, bu doğrudan saldırı turunun sonunu işaret ediyordu.

Ancak Salı günkü füze saldırısına katılan komutanları öldürmeyi amaçlayan bir saldırı olması daha muhtemel görünüyor. Diğer bir seçenek de İran’ın petrol üretimiyle bağlantılı rafinerileri olabilir, çünkü İran bu sektörde çok kırılgandır.

Tipik olarak, İran’da huzursuzluktan savaş korkusuna kadar herhangi bir krizin ortaya çıkması, son 24 saatte açıkça görülen benzin istasyonlarında uzun kuyruklarla işaretleniyor.

Öte yandan İranlı diplomatlar ve askeri komutanlar operasyonlarının bittiğini söyleyerek, İsrail karşılık vermedikçe İran’ın başka bir eylemde bulunmayacağını ima etti. Ancak İran, İsrail’in herhangi bir misillemesinin daha da güçlü bir tepkiyle karşılanacağı konusunda uyardı.

Tahran’ın füze kapasitesinin ötesindeki stratejik seçenekleri, özellikle ABD’nin İsrail’e tam desteğini ifade etmesinden bu yana belirsiz. Çoğu İran’ın eylemlerini kınayan Batılı ülkelerin tepkileri, Washington’un müttefiklerinin de İsrail’i kararlılıkla desteklediğini gösteriyor.

Bu, özellikle İran’ın stratejik müttefikleri Rusya ve Çin’in belirsizliğini koruduğu ve pozisyonlarını sıklıkla ulusal çıkarlarına göre yeniden hesapladığı göz önüne alındığında, teraziyi açıkça İsrail lehine çeviriyor.

Bazı eleştirmenler İran’ın füze saldırısını ayrıntılı ve maliyetli bir gösteri olarak nitelendirdi.

Yaklaşık 200 balistik füzenin fırlatılmasına rağmen hiçbir İsraillinin ölmediği ve yalnızca bir Filistinlinin öldürüldüğü bildirildi. Saldırıların yoğun saatlerde zamanlanmasının ve coğrafi olarak yayılmasının kamuoyunu etkileme stratejisinin bir parçası olup olmadığı açık değil.

Ne olursa olsun, savaşın ve çatışmanın asıl mağdurları her zaman sivillerdir. Doğrudan veya dolaylı olarak şiddete maruz kalıyorlar veya ekonomik zorluklar ve psikolojik travma dahil bunun sonuçlarına katlanıyorlar.